VWS start programma Health Data Access Body (HDAB)-NL
Per 1 december 2023 is het Programma HDAB-NL gestart. Dit programma gaat de technische functionaliteiten voor een nog aan te wijzen coördinerende Health Data Acces Body (HDAB) ontwikkelen. Een HDAB borgt de veilige toegang tot gezondheidsgegevens voor onderzoek, innovatie en beleid. Dit programma helpt Nederland voor te bereiden op de aanstaande European Health Data Space (EHDS) Verordening.
In het wetsvoorstel EHDS staat dat elk lidstaat op z’n minst een of meerdere coördinerende HDAB’s moet inrichten die databeschikbaarheid voor wetenschappelijk onderzoek, innovatie en beleid moet faciliteren. De EHDS harmoniseert hoe de HDAB’s te werk moeten gaan, waarbij rekening wordt gehouden met waarborgen ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen. Een HDAB moet de vindbaarheid van elektronische gezondheidsgegevens mogelijk maken, het proces van gegevensaanvragen en -afhandeling uniformeren en een beveiligde verwerkingsomgeving bieden. De coördinerende HDAB vervult ook een toezichthoudende rol, zo dat het secundair gebruik altijd veilig, verantwoord en binnen de kaders van de wet plaatsvindt. Uiteraard is samenwerking met de Autoriteit Persoonsgegevens op vraagstukken rondom privacy onmisbaar.
Met een coördinerende HDAB wordt een belangrijke stap gezet naar het verantwoord hergebruiken van anonieme of pseudonieme gezondheidsgegevens voor wetenschappelijk onderzoek, innovatie en beleid, ook wel secundair gebruik van elektronische gezondheidsgegevens genoemd. Dat draagt bij aan de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg voor nu en de toekomst. Ook in de Kamerbrief over visie en strategie secundair datagebruik gezondheidszorg van april 2023 staat instellen van een gezondheidsdata-orgaan genoemd hetgeen past in de lijn van de Nationale visie en strategie voor een gezondheidsinformatiestelsel.
Voordelen
Een HDAB biedt veel voordelen. Omdat de HDAB een uniform proces met eenduidige procedures en juridische randvoorwaarden voorstaat, kunnen onderzoekers, beleidsmakers en innovators straks beter de juiste gegevens vinden, koppelen en analyseren. Dat is voor hen goedkoper en tijdbesparender dan de huidige procedure(s) en voor burgers en patiënten veiliger en transparanter. Betere en veilige toegang tot gezondheidsgegevens bevordert goed onderzoek naar aandoeningen en andere gezondheidsfactoren en kan leiden tot beter preventie- en zorgbeleid en innovaties stimuleren. Hiermee kunnen zorgverleners betere zorg bieden en burgers gezonder leven.
Programma HDAB-NL
Het afgelopen jaar is het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) met een aantal partijen in gesprek geweest om deel te nemen aan een programma die de technische functionaliteiten van de toekomstige coördinerende HDAB moet ontwikkelen. Ook gaat dit programma de governance en infrastructuur inrichten die voorloopt op de formele vestiging van een HDAB-NL. Deze moet in de toekomst aansluiten op het
Europese netwerk van HDAB’s: HealthData@EU.
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft projectorganisatie ICTU, het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Health-RI en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) gevraagd de functionaliteiten van een Nederlandse HDAB te onderzoeken. Het RIVM en CBS beschikken over belangrijke data die binnen de scope vallen van de EHDS. Daarnaast hebben zij ook de kennis en ervaring met het in behandeling nemen van aanvragen van datasets en de technologie om verwerkingen op deze datasets op een veilige manier plaats te laten vinden. Health-RI is gevraagd omdat haar activiteiten voor het Groeifonds aanvullend zijn op de activiteiten die het Programma HDAB-NL voorziet. Op termijn kunnen ook andere partijen meedoen aan dit consortium. Het programma loopt vier jaar.
Het Programma HDAB-NL zal zich niet bezig houden met de uiteindelijke aanwijzing van een coördinerende HDAB. Dit proces zal onder volledige regie staan van VWS. Uiteraard kan het Programma HDAB-NL adviezen en aanbevelingen uitbrengen aan VWS in haar zoektocht naar een mogelijke kandidaat coördinerende HDAB.
Europese subsidie
De Europese Commissie ondersteunt de lidstaten financieel in de ontwikkeling en het opzetten van een HDAB. Daartoe is in januari 2023 een zogenoemde Direct Grant call geopend waarop lidstaten zich konden inschrijven. VWS heeft zich ingeschreven op deze call met het oog op de toekomstige verplichting uit de EHDS Verordening. De Direct Grant aanvraag was eind november afgerond waarna de Europese subsidie officieel is toegekend. Alle EU subsidies voor het opzetten van een HDAB die aan 21 lidstaten zijn verstrekt gaan per 1 december 2023 officieel in.
Meedenken, meepraten, meedoen
In de EHDS-community op de Zorgbrede community van VWS kunnen geïnteresseerden, na aanmelding op het platform, meedenken, meepraten en meedoen over de inrichting van de HDAB of vragen hieromtrent stellen.